Η χαρτογραφική παραγωγή στο μέτωπο της Θεσσαλονίκης

Η ορθή απεικόνιση της γεωγραφίας του πολέμου σε ένα χάρτη αποτελούσε πάντοτε ισχυρό όπλο για το σχεδιασμό και την εκτέλεση των πολεμικών επιχειρήσεων. Ωστόσο, όπως και στα άλλα μέτωπα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, η χαρτογραφική γνώση της περιοχής του Μακεδονικού Μετώπου παρέμενε ιδιαίτερα ατελής και οι υπάρχοντες χάρτες ήταν ανεπαρκείς για την υποστήριξη της διεξαγωγής του πολέμου, ιδιαίτερα στις δύσβατες περιοχές της ζώνης του μετώπου. Έτσι, με την ευκαιρία των πολεμικών επιχειρήσεων του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, μεγάλες περιοχές της Βόρειας Ελλάδας χαρτογραφήθηκαν για πρώτη φορά με αρκετή λεπτομέρεια. Οι χάρτες αυτοί είναι το αποτέλεσμα πρωτογενούς χαρτογραφικής εργασίας κυρίως των Βρετανών και των Γάλλων σε ολόκληρη σχεδόν τη Μακεδονία και την περιοχή της Θεσσαλονίκης, αλλά και στις παραμεθόριες περιοχές που αποτέλεσαν τα βασικά πεδία συγκρούσεων. Επιπλέον, αποτέλεσαν τη βασική υποδομή των μεταγενέστερων εκδόσεων της χαρτογραφικής υπηρεσίας του ελληνικού στρατού. Οι χάρτες της περιόδου 1915-1918 περιγράφουν και απεικονίζουν με το δικό τους χαρακτηριστικό τρόπο την εξέλιξη του πολέμου στο Μακεδονικό Μέτωπο, το στρατηγικό σχεδιασμό του και τις πολεμικές επιχειρήσεις, όπως διεξήχθησαν με την πάροδο του χρόνου. Συμπεριλαμβάνουν τη σχεδίαση χαρακωμάτων και ατέλειωτων σειρών συρματοπλεγμάτων που δείχνουν τη σφοδρότητα και την αγριότητα του πολέμου, αλλά και τη σκωπτική και σατιρική διάθεση των τοπογράφων με τα αναγραφόμενα τοπωνύμια που ίσως κράτησαν έτσι την ανθρώπινη διάσταση και την ελπίδα ανέπαφη. Ακόμη, οι χάρτες της εποχής αυτής είναι πολύτιμα τεκμήρια της τοπωνυμικής και ιστορικής εξέλιξης των οικισμών και του γεωγραφικού χώρου σε μία περιοχή που γνώρισε την υποδούλωση και τους πολέμους, για μια μακρά και σκοτεινή χρονική περίοδο. • Το βιβλίο είναι το 11ο της σειράς με τίτλο: «Η Θεσσαλονίκη στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο». • Ο Παρασκευάς Σαββαΐδης είναι καθηγητής Τεχνικής Γεωδαισίας στο Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών της Πολυτεχνικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. • Ο Σάββας Δεμερτζής είναι απόφοιτος της Κτηνιατρικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και συλλέκτης παλαιών χαρτών.