Το Μεγάλο Συναξάρι

Όταν το 2006 ξεκινούσε η πρώτη προσπάθεια της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών για την καταγραφή όλων των αυτόχθονων Μακεδονομάχων της περιόδου 1903-1913, κανείς, ίσως, τόσο από τη συγγραφική όσο κι από την ερευνητική ομάδα, δεν μπορούσε να εκτιμήσει ότι ήταν απαραίτητος ένας "δεύτερος γύρος" καταγραφής. Στόχος της πρώτης εκείνης προσπάθειας ήταν να εστιάσει στις προσωπικές ιστορίες όσων συμμετείχαν στον αγώνα του ελληνικού κράτους για απελευθέρωση της Μακεδονίας και είχαν αναγνωριστεί επίσημα από τις ελληνικές αρχές. Απέμεναν ωστόσο ακόμη πολλοί μάρτυρες και αγωνιστές, οι οποίοι παρέμεναν αφανείς, αφού, παρά την τεκμηριωμένη δράση τους, δεν είχαν αναγνωρισθεί επίσημα από το ελληνικό κράτος. Αυτούς ακριβώς τους χιλιάδες αφανείς γηγενείς Μακεδονομάχους καταγράφει η νέα βελτιωμένη έκδοση. Σε αντίθεση με την πρώτη έκδοση, δόθηκε εδώ μεγαλύτερη έμφαση στις τοπικές ιστορίες, βάσει των οποίων αποκαταστάθηκαν πολλά από τα λάθη που είχαν παρεισφρήσει ηθελημένα ή αθέλητα στο αρχειακό υλικό. Ίσως όμως αυτό που αποδείχθηκε καθοριστικότερο όλων ήταν το πλήθος των πληροφοριών και του αρχειακού υλικού που κατέθεσαν οι απόγονοι των Μακεδονομάχων και όχι μόνο, συμβάλλοντας σε μέγιστο βαθμό στην ολοκλήρωση της καταγραφής.