Η τέχνη ως έκφραση της πολιτικής: η περίπτωση του Richard Wagner

Το παρόν πόνημα ερευνά τη διαμόρφωση του εθνικοσοσιαλιστικού αφηγήματος και της εθνικοσοσιαλιστικής κοινωνικής ταυτότητας μέσω των μουσικών δραμάτων του Richard Wagner. Εστιάζοντας στην περίπτωση του Wagner ο συγγραφέας στρέφει το θεωρητικό ενδιαφέρον στο γενικό ερώτημα που αφορά τη σχέση μεταξύ κοινωνίας ή πολιτικής, αφ’ ενός, και μουσικής, αφ’ ετέρου. Συγκεκριμένα αναλύει σε φιλοσοφικό και πολιτικό επίπεδο σημαντικά μουσικά δράματα του Wagner, όπως οι «Αρχιτραγουδιστές της Νυρεμβέργης», το «Δαχτυλίδι του Nibelung» και ο «Πάρσιφαλ». Η έντονα αντισημιτική ιδεολογία του μουσικοσυνθέτη σε συνδυασμό με την προβολή μιας φυλετικά ανώτερης γερμανικής φυλής χρησιμοποιήθηκαν στο έπακρο από τη γκεμπελική προπαγάνδα για την ισχυροποίηση του ναζιστικού καθεστώτος. Παράλληλα όμως πολλές είναι και οι φωνές ερευνητών που τοποθετούν τον Wagner στο ρομαντικό ρεύμα της εποχής του δικαιολογώντας ουσιαστικά πολλές από τις απόψεις του ως μια κυρίαρχη τάση της εποχής του. Ο εθνικοσοσιαλισμός απλά εκμεταλλεύτηκε τις καταστάσεις, έκανε μια προσεκτική επιλογή των στοιχείων που τον εξυπηρετούσαν με στόχο την εξιδανίκευση ενός κοινού γερμανικού παρελθόντος και τη σφυρηλάτηση με αυτόν τον τρόπο μιας ανανεωμένης εθνικής ταυτότητας, μετά την ήττα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Ο Αντώνης Δ. Παπαοικονόμου ανήκει στο Ειδικό Διδακτικό Προσωπικό του τμήματος Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ.