Σμύρνη [1870-1922]

Ποια είναι η εικονογραφία της Σμύρνης, του σημαντικότερου λιμανιού της Ανατολικής Μεσογείου πριν την καταστροφή του 1922; Στην έκδοση αναδεικνύεται η ανανεωμένη εικόνα της και η συμβολή των Ελλήνων στη διαδικασία του εκσυγχρονισμού της. Η ενεργός συμμετοχή τους στη δημόσια και ιδιωτική αρχιτεκτονική της πόλης, σε παράλληλη πορεία με την ανάδυση της κοσμοπολίτικης και πολυπολιτισμικής κοινωνίας της Σμύρνης, ως οικονομικό και ιδεολογικό πλαίσιο της αρχιτεκτονικής δημιουργίας, παρουσιάζεται υπό το φως νέων στοιχείων, αποτέλεσμα μακροχρόνιας έρευνας σε δημόσια και ιδιωτικά αρχεία. Tα χρονικά όρια της μελέτης αντιστοιχούν στην έναρξη μιας περιόδου μεγάλων εκσυγχρονιστικών έργων και στην πυρκαγιά του 1922, τότε που, εκτός από την τραγική δοκιμασία του ανθρώπινου παράγοντα, καταρρέει και η εικόνα της τελευταίας άνοιξης για την πολυεθνική κοινωνία της πόλης. Τελειωτικό χτύπημα στον κοσμοπολιτισμό της «άπιστης» Σμύρνης, η υποχρεωτική ανταλλαγή των πληθυσμών ανάμεσα στην Τουρκία και την Ελλάδα με τη συνθήκη της Λωζάνης το 1923. Όσον αφορά τη διάρθρωση του κειμένου, εξετάζονται καταρχήν τα γενικά χαρακτηριστικά του αστικού χώρου, όπως αυτός διαμορφώνεται στο πλαίσιο των οθωμανικών μεταρρυθμίσεων και ακολουθεί η αναλυτική παρουσίαση των κτιρίων που οφείλονται σε πρωτοβουλία της ελληνικής κοινότητας, κτιρίων που στεγάζουν εμπορικές χρήσεις και χρήσεις αναψυχής και, βέβαια, οι διάφοροι τύποι κατοικίας που εντοπίστηκαν στην πόλη και τα προάστια. Στην έκδοση επισημαίνεται επίσης η ακτινοβολία αυτής της αρχιτεκτονικής στον ευρύτερο μικρασιατικό χώρο, αλλά και τον απέναντι αιγιακό, καθώς οι αμφίδρομες διαδρομές δεν περιορίζονταν στο επίπεδο της λόγιας αρχιτεκτονικής, αλλά μεταφέρονται και στη λαϊκή παράδοση. Αντί επιλόγου, ως επίμετρο, παρουσιάζεται συνοπτικά η αρχιτεκτονική της, προσφυγικής πλέον, κατοικίας στη νέα πατρίδα, την Ελλάδα, όταν οι πρόσφυγες ήταν αναγκασμένοι να προσαρμόσουν τον προηγούμενο τρόπο ζωής τους στη νέα πραγματικότητα. • Ο Βασίλης Κολώνας είναι ομότιμος καθηγητής στο τμήμα αρχιτεκτόνων του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.