Από την patria iuris στον pater patriae. Η σταδιακή ιδιωτικοποίηση της Respublica

Η παρούσα μονογραφική μελέτη αποτελεί τον ενδέκατο τόμο της σειράς «Πηγές και Μελέτες Ιστορίας Ελληνικού και Ρωμαϊκού Δικαίου», και εξετάζει την πολιτειακή μετάβαση από τη ρωμαϊκή Respublica στην Ηγεμονία (Principatus). Η πτώση της Respublica μέσα από τη σταδιακή αδρανοποίηση των θεσμών της προσεγγίζεται ως μία διαδικασία προοδευτικά εντεινόμενης ιδιοποίησης του πολιτεύματος από μεμονωμένα άτομα που πρωταγωνιστούν στην πολιτική σκηνή της Ρώμης. Με τη βοήθεια της γλωσσολογικής ανάλυσης, ο συγγραφέας υφαίνει σιγά σιγά το σημασιολογικό πεδίο και το εννοιολογικό δίκτυο της patria iuris. Μέσα από μία ανθρωπολογική του δικαίου προσέγγιση, φωτίζεται η κεντρική θέση της έννοιας αυτής στις νοητικές αναπαραστάσεις και τους συμβολισμούς των πολιτειακών θεσμών κατά τον τελευταίο αιώνα της Respublica. Σύμφωνα με τον κ. Βλάχο, η patria iuris είναι η νοητική αναπαράσταση της Ρώμης ως εδαφικού και κοινωνικού συμβόλου της Respublica, δηλαδή, το κατεξοχήν εδαφικό σύμβολο της ιδέας του δημοσίου και ταυτόχρονα η πολιτική ταυτότητα κάθε Ρωμαίου. Όσο όμως η κρίση των πολιτειακών θεσμών εντείνεται, τόσο η ιδέα αυτή ολισθαίνει συμβολικά προς τον χώρο του ιδιωτικού δικαίου, με κύριο όχημα τη μορφή του pater patriae. Η πτώση της Respublica προκύπτει ως μία απορρόφηση της patria iuris από τον pater patriae-Ηγεμόνα, ο οποίος καθίσταται έτσι ένας καθολικός πατέρας του ρωμαϊκού λαού, με τις άρρητες πλην καθιερωμένες ήδη από την αρχαϊκή εποχή υπερεξουσίες του pater familias. • Ο Κωνσταντίνος Γ. Βλάχος είναι Επίκουρος Καθηγητής Νομικής Σχολής ΑΠΘ.