Δια χειρός

Στον τόμο καταγράφονται τα πορίσματα πολυετούς έρευνας γύρω από την παραγωγή, απόκτηση και διακίνηση του χειρόγραφου ελληνικού βιβλίου (κώδικα) από τον 12ο μέχρι τον 20ό αιώνα στον ελλαδικό χώρο (Κρήτη, Νότιο Ιόνιο, Ήπειρος, Καστοριά). Οι έξι μελέτες του αποτελούν συμβολή στην έρευνα και τη μελέτη της παιδείας του μεσαιωνικού ελληνισμού και της επιβίωσής της κατά τη μεταβυζαντινή και νεότερη εποχή. Στην πρώτη μελέτη ανιχνεύονται η παρουσία και το έργο μιας δωδεκάδας προσφύγων και μεταναστών κωδικογράφων στη βενετοκρατούμενη Κρήτη από τον 14ο μέχρι τον 16ο αιώνα. Με τον χώρο του Νοτίου Ιονίου σχετίζονται τα θέματα των δύο επόμενων μελετών: η ιστορία του βιβλιογραφικού εργαστηρίου της ελάχιστα γνωστής Μονής Στροφάδων και Αγίου Διονυσίου Ζακύνθου (15ος–18ος αι.) και η βιβλιοφιλική δραστηριότητα του σχεδόν άγνωστου ηγουμένου της Μονής Αγίου Γεωργίου Κρημνών Ζακύνθου Ιερόθεου Μούσουρα (α΄ μισό του 17ου αι.). Στην τέταρτη μελέτη ανιχνεύεται η προέλευση των κωδίκων που στα μέσα του 19ου αιώνα είχε αποκτήσει ο ελάχιστα γνωστός γιαννιώτης αρχαιοπώλης Κωνσταντίνος Τσιμούρης, ενώ στην πέμπτη προσδιορίζονται τα κριτήρια που ενδείκνυται να ισχύσουν για την κατάρτιση ενός καταλόγου μεσαιωνικών ηπειρωτικών κωδίκων, σύμφωνα με τα πορίσματα της νεότερης έρευνας, η δημοσίευση του οποίου ανταποκρίνεται σε ένα ώριμο επιστημονικό desideratum. Τέλος, επιχειρείται μια σκιαγράφηση του ιστορικού των ερευνών για τα χειρόγραφα των καστοριανών Βιβλιοθηκών κατά τον 20ό αιώνα και μια πρώτη παρουσίαση των παλαιών βυζαντινών κωδίκων που διασώθηκαν στην Καστοριά. ● O Δημήτριος Σ. Γεωργακόπουλος είναι αναπληρωτής καθηγητής της βυζαντινής και μεταβυζαντινής φιλολογίας του Τμήματος Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.